خواب چیست و چرا خواب می بینیم؟

رویاها می توانند جالب و بامزه، ناراحت کننده یا کاملاً عجیب و غریب باشند. دانشمندان معتقدند که در هر شب، هر فرد بین 4 تا 6 مرتبه خواب می بیند که بسیاری از آن ها را هرگز به یاد نمی آورد.
در حقیقت رویاها، داستان ها و تصاویری هستند که ذهن ما هنگام خواب آن ها را می سازد. رویاها می توانند بسیار واضح یا به اصطلاح «زنده» باشند. هم چنین، می توانند هیجان های متنوعی را در ما برانگیخته کنند از جمله شادی، غم و ترس. البته گاهی هم می توانند بسیار گیج کننده باشند به طوری که روزها یا حتی هفته های بعد نیز ذهن ما را مشغول خود می سازند.
با خواندن این مقاله می توانید نکات مهمی در رابطه با خواب و رویا به دست آورده و اطلاعات خود در این زمینه را تکمیل کنید.

توالی مراحل خواب

خواب از نظر علمی به دو بخش تقسیم می شود:

1. خواب با امواج آهسته (SWS)
2. خواب همراه با حرکات سریع چشم (REM)

علاوه بر این دو بخش، خواب شامل مراحل زیر می باشد. اگر شخصی به اختلالات خواب دچار نباشد، همه ی این مراحل را طی می کند:

مرحله 1

این مرحله بسیار شبیه به ریلکسیشن یا مدیتیشن می باشد. اگر این تجربه را داشتید که با اینکه در خواب بوده اید ولی به نوعی از وقایع اطرافتان نیز آگاه بوده اید، شما می توانید تقریباً مطمئن باشید که در اولین مرحله خواب بوده اید.

مرحله2

در این مرحله اگر امواج مغزی شما بررسی شود در آن تغییرات عمده ای مشاهده می شود. در این مرحله در نوار مغز، شاهد دوک خواب و امواج K هستیم.

مرحله 3 و 4

این مراحل شامل خواب عمیق است و به این دو مرحله با هم، خواب با امواج آهسته (SWS) می گویند زیرا فعالیت امواج مغز در این دو مرحله بسیار کاهش می یابد.

مرحله REM

آخرین مرحله از چرخه خواب است. چرخه مطرح شده (از شروع خواب در مرحله اول تا وقوع خواب REM) حدوداً 90 دقیقه طول می کشد. ویژگی اصلی خواب REM حرکات سریع چشم ها و فلج کلی عضلات بدن است به طوری که برای مثال در این مرحله خواب گردی هرگز رخ نمی دهد.

رویا در هر زمان از مراحل SWS و REM می تواند رخ دهد. اما ویژگی رویاها در هر یک از این دو مرحله متفاوت است.

رویاهایی که در مرحله REM رخ می دهد بسیار واضح و زنده هستند. حتماً شما نیز تصدیق می کنید که خواب هایی که هنگام  سپیده دم یا اواخر ساعات خواب می بینید بسیار واضح است؛ این به این دلیل است که خواب REM در نیمه دوم شب بیشتر رخ می دهد.

اما خواب هایی که در مراحل 3 و 4 خواب (SWS) می بینیم به نوعی عجیب و غریب تر، مبهم تر، و در کل سورآلیستی تر است.

چرا رویا می بینیم؟

درباره این سوال که “چرا خواب می بینیم؟” نظریه های متعددی وجود دارد.

برخی محققان بر این باورند که رویا ها هیچ معنا و مفهوم خاصی ندارند و صرفاً یک سری فعالیت های بی معنی مغز در هنگام خواب است. اما، برخی دیگر از محققان بر این باورند که رویا دیدن برای سلامت ذهنی، هیجانی، روانی و فیزیکی لازم و ضروری است.

مطالعات نشان داده اند که دیدن رویا در خواب برای سلامتی و بهزیستی ما اهمیت بالایی دارد. برای مثال در مطالعه ای، محققان به آزمودنی های داوطلب اجازه ندادند که وارد مرحله خواب REM شوند. یعنی آزمودنی ها قبل از وارد شدن به این مرحله توسط محققان از خواب بیدار می شدند. دانشمندان دریافتند کسانی که در دیدن رویا در مرحله REM محروم می شوند، علائمی از این قبیل را تجربه می کنند:

• افزایش تنش
• اضطراب
• افسردگی
• عدم تمرکز
• افزایش وزن توهم (در موارد شدید)

فواید خواب دیدن

با توجه به مطالعات مشابه، دانشمندان بر این باورند که فواید رویا دیدن به شرح زیر است:

• رویا دیدن به حل مشکلات زندگی کمک می کند
• دیدن رویا در خواب باعث تحکیم حافظه و مهارت های حرکتی می شود
• دیدن رویا باعث تسهیل و پالایش هیجانات می شود.

شاید برای شما نیز پیش آمده باشد که وقتی با یک فکر ناراحت و مشغول وارد رختخواب می شوید، پس از بیداری گاهی راه حلی به ذهنتان رسیده و یا لااقل نسبت به قبل از خواب احساس بهتری در مورد آن مساله دارید.

زیگموند فروید، دانشمند بزرگ قرن 20 که مطالعات بسیاری درباره خواب و معانی نهان آن داشت، بر این عقیده بود که “رویاها شاهراهی برای رسیدن به ناخودآگاه هستند.”

خواب ها چه چیزی را نشان می دهند؟

زیگموند فروید معتقد بود که رویا ها حداقل یکی از این سه مورد را نشان می دهند:

• تمایلات ناخودآگاه
• افکار ناخودآگاه
• هیجانات ناخودآگاه

به همین دلیل او اظهار داشت که رویاها وسیله ای هستند تا انسان ها از این طریق نیازها و امیالی را که مورد پسند یا تایید جامعه نیستند ابراز کنند.

تمام نظریاتی که درباره کارایی رویا دیدن مطرح می شوند، هر یک به نوبه خود بخشی از این پدیده عجیب و غریب اما بسیار بحث انگیز را به درستی تبیین می کنند.

در پایان و برای جمع بندی باید گفت: دیدن برخی رویا ها در خواب می تواند به فرایندهای مغز و افکار و در نتیجه حل بهتر مسائل روزمره کمک کند و برخی دیگر، حاصل فعالیت های طبیعی مغز هستند و الزاماً ممکن است معنای خاصی نداشته باشند. از طرفی، برخی دیگر از رویا ها با هدف ارضای برخی تمایلات و آرزوهای پنهان و ناخودآگاه و البته به صورت تغییر شکل یافته رخ می دهند.

معنی رویاهای ما چیست؟

تا این ‌جا متوجه شدید که درباره علت رویا دیدن عقاید و دیدگاه های گوناگونی وجود دارد.

برخی از متخصصین بر این عقیده اند که رویا ها با افکار و هیجانات واقعی ما ارتباطی ندارند؛ بلکه فقط و فقط داستان های عجیب و غریبی هستند که با زندگی روزمره ما نیز ارتباطی ندارند.

برخی دیگر از اندیشمندان بر این باورند که رویا منعکس کننده افکار و احساسات زیرین و ناخودآگاه ما هستند؛ آن ها به خصوص بر این عقیده اند که رویاهای تکرارشونده حاوی امیال، ترس ها و نگرانی های سرکوب شده و عمیق درون ناخودآگاه ما هستند.

این دسته از متخصصان اظهار می کنند که تفسیر رویا ها، ما را قادر می سازد نسبت به خود و زندگی مان بینش بیشتری کسب کنیم. یکی از ساده ترین دلایل این ادعا این است که بسیاری از مردم می گویند ما وقتی از خواب بیدار می شویم گاهی ایده های جالبی در ذهن داریم. بنابر این، به نظر می رسد که رویا ها گاهی حاوی محتوای خلاقانه ای هستند.

اغلب مردم خواب های مشابهی را گزارش می کنند؛ از جمله این که آنها خواب می بینند که در حال تعقیب هستند یا در حال افتادن از ارتفاع هستند و یا در میان جمعی از افراد، برهنه هستند. این خواب هایی که بین افراد مشترک هستند به نظر می رسد به دلیل نوعی احساس فشار یا اضطراب ایجاد می شوند. با این حال، متخصصان بر این عقیده اند که اگرچه محتوای آشکار برخی از رویا ها میان افراد مشترک باشد اما معنی پنهان پشت این تصاویر مختص هر فرد است و معنی این رویا ها از فردی به فرد دیگر تفاوت پیدا می کند. به همین دلیل است که این دانشمندان بر این باورند که نمی توان به کتابهای تعبیر رویا اتکا کرد چرا که معنی هر یک از نمادهای خواب برای همه افراد یکسان نیست.

پس این نکته را به خاطر بسپارید که معنای خاص نهفته در رویای شما، فقط مختص شما است…

کابوس چیست؟

کابوس ها یا خواب های بد، اتفاق رایجی است که در همه گروه های سنی رخ می دهد. کابوس ها اغلب به دلایل زیر رخ می دهند:

• استرس
• تعارضات درونی و ترس ها
• تروما (حوادث ناگوار)
• مشکلات هیجانی
• مصرف دارو
• اعتیاد
• بیماری

اگر کابوس تکرار شونده ای دارید، این بدین معنی است که ناخودآگاهتان حامل پیامی برای شماست و از طریق این کابوس می خواهد آن را به شما بگوید (در قسمت های قبل توضیح دادیم که خواب ها گاهی حاوی پیامهایی هستند که از طریق تغییر شکل بروز می کنند).

به کابوس هایتان گوش دهید و تلاش کنید که معنای آن را دریابید. اگر در این راه موفق نشدید می توانید از روان شناس یا روانپزشک با تجربه در زمینه اختلالات خواب کمک بگیرید.

نکته مهمی که باید بدانید این است که کابوس ها هر چقدر هم ترسناک و نگران کننده باشند باز هم واقعی نیستند و در زندگی واقعی اتفاقی مشابه با آن ها برایتان پیش نخواهد آمد. پس شما نیز نباید اجازه دهید که این تصاویر در زندگیتان اختلالی به وجود آورند.

خوب بخوابید و خواب‌های خوب ببینید …